6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Aşırı Yararlanma İrem APAYDIN 2020/04 1. Baskı, 116 Sayfa ISBN 978-605-05-0568-9 Bu çalışmanın temelini, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Yüksek Lisans Programı nezdinde hazırlanan, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Aşırı Yararlanma” adlı yüksek lisans tezi oluşturmaktadır. Tez, 24.05.2019 tarihinde, Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR, Prof. Dr. Mehmet DEMİR ve Prof. Dr. Erkan KÜÇÜKGÜNGÖR’den oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliğiyle başarılı bulunmuştur. Tezlerin kabul edildiği şekliyle yayımlanması bir gelenektir. Ben de metnin orijinaline sadık kalarak bu esasa uymak istedim. Öncelikle danışmanlığımı üstlenerek beni onurlandıran, bu süreçte ilgi ve desteğini esirgemeyen kıymetli hocam Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR’a saygı ve teşekkürlerimi sunuyorum. Bilgi ve tecrübeleriyle çalışmama katkıda bulunan değerli hocalarım Prof. Dr. Mehmet DEMİR ve Prof. Dr. Erkan KÜÇÜKGÜNGÖR’e müteşekkirim. Tezin kitap haline gelmesinde ve basımında özenli ve özverili çalışmalarından dolayı, başta Yetkin Yayınevi sahibi Muharrem Başer olmak üzere emeği geçen tüm yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim. Son ve en özel teşekkürü ise canım aileme borçluyum. Hayatımın her anında yanımda olduğunuz için ne kadar şükretsem azdır. Size layık olabilmek benim için en büyük gurur. İyi ki varsınız İÇİNDEKİLER9 KISALTMALAR13 GİRİŞ15 BİRİNCİ BÖLÜM AŞIRI YARARLANMA KAVRAMININ TANIMI, TARİHİ GELİŞİMİ VE YABANCI HUKUK DÜZENLERİNDEKİ YERİ §1.AŞIRI YARARLANMA KAVRAM VE TANIMI17 §2.AŞIRI YARARLANMANIN TARİHİ GELİŞİMİ22 I.Genel Olarak22 II.Roma Hukuku24 III.İslam Hukuku28 §3. YABANCI HUKUK DÜZENLERİNDE AŞIRI YARARLANMANIN YERİ31 I.Alman Hukuku31 II.Avusturya Hukuku32 III.İngiliz Hukuku34 IV.İtalyan Hukuku36 V.Fransız Hukuku36 VI.İsviçre Hukuku38 §4.MİLLETLERARASI TİCARÎ SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN UNIDROIT İLKELERİ ÇERÇEVESİNDE AŞIRI YARARLANMA41 İKİNCİ BÖLÜM AŞIRI YARARLANMA KAVRAMININ TÜRK HUKUK SİSTEMİNDEKİ DÜZENLENİŞİ VE HUKUKÎ NİTELİĞİ §5.TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE AŞIRI YARARLANMA43 I.818 Sayılı Borçlar Kanunu43 II.6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu44 §6.AŞIRI YARARLANMA KAVRAMININ HUKUKÎ NİTELİĞİ48 I.Genel Olarak48 II.Aşırı Yararlanmanın Hukukî Niteliğine İlişkin Görüşler49 A. Sözleşme Özgürlüğüne Getirilen Bir Kısıtlama Olması49 B. İrade Bozukluğu Hâllerinden Biri50 C. Ahlâka Aykırılık51 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AŞIRI YARARLANMANIN UNSURLARI §7.GENEL OLARAK AŞIRI YARARLANMANIN UNSURLARI53 §8.OBJEKTİF UNSUR55 I. Tarafların Edimleri Arasında Açık Bir Oransızlığın Varlığı55 II. Karşılıklı Edimlerin Değerlerini Tespit Anı57 III. Açık Oransızlığın Tayin ve Takdiri59 A.Edimlerin Değerlerinin Belirlenmesi59 1.Para Edimi Söz Konusu İse61 2. Para Dışındaki Bir Edim Söz Konusu İse61 B.Oransızlığı Takdir Etmeye Yetkili Merci63 §9.SÜBJEKTİF UNSUR66 I. Genel Olarak66 II. Sömürülen Bakımından Sübjektif Unsur67 A. Zor Durumda Olma Hâli67 B. Düşüncesizlik Hâli71 C. Deneyimsizlik Hâli73 D. TBK m.28’de Anılan Sübjektif Şartların Sınırlı Sayıda Olup Olmadığı Hususu75 III. Sömüren Bakımından Sübjektif Unsur: Aşırı Yararlanma Kastı77 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AŞIRI YARARLANMANIN HÜKÜM VE SONUÇLARI §10.GENEL OLARAK81 §11.SÖZLEŞMEYİ İPTAL HAKKI83 I. Genel Olarak83 II.İptal Hakkının Hukukî Niteliği83 III.İptal Hakkının Kullanılması86 IV.İptal Hakkının Kullanılmasının Sonuçları90 A. Edimlerin İadesi90 B. Kullanma Menfaatinin İadesi91 C. Tazminat92 §12. SÖZLEŞMENİN UYARLANARAK EDİMLER ARASINDAKİ ORANSIZLIĞIN GİDERİLMESİNİ TALEP HAKKI95 I. Talebin Hukukî Niteliği97 II. Talebin Kullanılması ve Hukukî Sonuçları98 §13.AŞIRI YARARLANMADA UYGULANACAK SÜRELER101 I. Genel Olarak101 II. 1 Yıllık Süre102 III. 5 Yıllık Süre103 SONUÇ105 KAYNAKÇA107 ÖZET115 ABSTRACT116
