Jön Türkler’in 1897 senesindeki ünlü sürgün hadisesi için bizzat bu sürgün alayının içinde bulunan iki kişi tarafından birer kitap yazılmıştı. Bunlardan birincisi Erkan-ı Harp Zabitleri’nden Silistreli Mustafa Hamdi tarafından piyes şeklinde yazılan Afv ile Mahküm yahut Şeref Kurbanları (Mısır, 1907, 342+8 s) isimli eserdir. İkinci ve daha mühim bir kitap ise Feridun Kandemir’in babası ve bir sürgün olan ve birçok esere imza atmış olan ve Ağababa lâkabıyla yâd edilen Ali Fahri olmuştur. Ali Fahri’nin Emel Yolunda (İstanbul, 1328, 396 s) isimli hatıratıdır.
İlk defa kendi ismiyle ve çok itinalı bir çalışma ile baskıya hazırlanan bu kitap Fizan sürgünleri hakkında çok taze bir zihinle yazılan kıymetli bir vesikadır. Buradaki günlük hayat ve sürgün edilen 77 kişi hakkında çok dikkate değer bilgiler verilmiştir ve bu devri öğrenmek ve anlamak isteyenler için belli başlı mehazların başında gelmektedir. Bu vesile ile tarihçilere bu kıymetli bilgi kaynağını bırakan Ali Fahri’ye Hak’tan rahmet ve mağfiret niyaz ederim.
- Prof.Dr. Ali Birinci
