Endülüs, “Müslümanım” diyen herkes için hem şevk hem de ibret kaynağıdır. Şevk kaynağıdır çünkü İspanya’ya M 711 senesinde İspanya’yı fetheden bir avuç Müslüman, tutuşturdukları ilim ve irfan meşalesiyle birkaç papaz dışında hemen hiç kimsenin okuma yazma bilmediği bu ülke üzerinde, bugün insaf sahibi hemen herkesin gıptayla baktığı parlak bir medeniyet kurmaya muvaffak olmuşlardır.
Hayatın hemen her sahasını kapsayan bir medeniyet hamlesidir ki hakikat yerine hurafenin, ilmin yerine cehaletin hâkim olduğu ve dine aykırı olduğu gerekçesiyle aklî faaliyetlerin yasaklandığı Avrupa’nın “Karanlık Çağ”ını dağıtan ilk ışıkların kaynağı olmuştur. Batı’ya ilmin, felsefenin, düşüncenin var olduğunu gösteren Endülüs’tür. Ve keza İslâm medeniyetinin esas giriş yolu da Endülüs’tür. Denebilir ki Endülüs olmasaydı Rönesans olmazdı.
