ÖNSÖZ
Bir bölgenin iklimini oluşturan; sıcaklık, basınç, rüzgar, nem ve yağış gibi atmosfer olaylarıdır. İklim etmenleri, çeşitli oranlarda birleşerek bir yerin iklimini oluşturan atmosfer özellikleridir. Güneşlenme, sıcaklık, basınç, rüzgâr, yağış, bulutluluk vb. iklim özellikleridir. Bu etmenler, tek başlarına ve birbirleri ile ilişki halinde atmosferi etkilemekte; kısa vadede hava olaylarını, uzun vadede ise dünya üzerinde çok çeşitli iklim tiplerinin oluşmasını sağlamaktadırlar.
Günümüzde meteorolojik hizmetler tamamen bilimsel yöntemlerle ve uluslararası işbirliği içerisinde yürütülmektedir. Bugün dünyada, 24 saat sürekli çalışan on bin civarında kara istasyonu, açık denizlerde görev yapan altı binden fazla gözlem gemisi ve yüksek hava sondajları yapan binden fazla meteoroloji istasyonu vardır. İklim bilgisi, iklimi meydana getiren meteorolojik etmenlerin analizini yapar. Farklı iklimlerin oluşum nedenlerini ve iklimde meydana gelen değişimleri inceler. Çünkü iklim gıda üretimi ve güvenliği, suyun varlığı ve kalitesi, barınma ve yaşama ortamı açısından hayati önem taşıyan doğal bir kaynaktır. İklim aynı zamanda, ekstrem hava olayları ile kendini gösteren potansiyel bir tehlikedir.
İklim bilgisi bu olayların etkisini azaltmak için de gereklidir. Eğer bugünün iklim durumunu bilirsek ve bunun yakın geçmişle olan farkını ortaya koyabilirsek, gelecek için planlar yapmaya başlayabiliriz. Gerçekten de bu konuda son yıllarda ortaya çıkan beceriler sosyo-ekonomik aktivitelerin planlanıp düzenlenmesine yardımcı olmaktadır. Bu derleme çalışmasında, iklim etmenleri ve bu etmenlerin ölçülmesine ilişkin temel bilgiler verilmiştir. Çalışmanın, iklim bilgisi ile ilgilenenlere yararlı olmasını dilerim.
Prof.Dr. H. Hüseyin ÖZTÜRK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ …………………………………………………………………… I
İÇİNDEKİLER …………………………………………………………… II
1. ÖLÇME TEKNİĞİ……………………………………………………. 1
1.1. Ölçülecek Büyüklükler…………………………………………………. 1
1.2. Ölçme Yöntemleri…………………………………………………. 2
1.2.1. Doğrudan Ölçme…………………………………………………… 2
1.2.2. Dolaylı Ölçme……………………………………………………… 2
1.2.3. Mutlak Ölçme……………………………………………………… 3
1.2.4. Karşılaştırmalı Ölçme……………………………………………… 3
1.3. Ölçme Sistemlerinin Özellikleri…………………………………… 3
1.3.1. Hata………………………………………………………………… 3
1.3.2. Doğruluk…………………………………………………………… 4
1.3.3. Kesinlik…………………………………………………………….. 4
1.3.4. Tekrarlanabilirlik…………………………………………………… 5
1.3.5. Ölçüm Belirsizliği………………………………………………….. 5
1.3.6. Kalibrasyon………………………………………………………… 5
2. İKLİM ERMENLERİ………………………………………………… 6
2.1. Atmosfer………………………………………………………….... 6
2.1.1. Atmosferin Bileşimi……………………………………………….. 8
2.1.2. Atmosferin Katmanları……………………………………………. 9
2.2. İklimsel Terimler………………………………………………...... 13
2.3. İklim ve Özellikleri……………………………………………….. 13
2.3.1. İkilimi Etkileyen Etmenler…………………………………............ 15
2.3.2. İklim Etkileri………………………………………………………. 16
2.3.3. İklim Etmenleri……………………………………………………. 19
2.4. Kuru ve Nemli Havanın Bileşimi…………………………………. 20
2.5. Standart Atmosfer………………………………………………… 21
3. GÜNEŞ ENERJİSİ………………………………………………….... 22
3.1. Güneş Işınımı……………………………………………………… 22
3.2. Güneş Işınlarının Şiddetini Etkileyen Etmenler…………………... 24
3.4. Elektromanyetik Spektrum………………………………………... 24
3.4. Işık………………………………………………………………… 26
3.5. Foton……………………………………………………………… 29
3.6. Güneş Işınımının Yeryüzüne Ulaşması…………………………… 29
3.6.1. Atmosferde Azalma………………………………………………. 29
3.6.2. Toplam Işınım…………………………………………………… 32
3.6.2.1. Doğrudan Işınım…………………………………………………... 35
3.6.2.2. Yaygın Işınım……………………………………………………... 35
3.6.3. Işınımı Soğurma-Yansıtma ve Geçirme…………………………… 35
3.7. Işık ve Işınım Ölçümü…………………………………………….. 36
3.7.1. Radyometrik Ölçümler……………………………………………. 38
3.7.1.1. Radyometri Teorisi………………………………………………… 39
3.7.1.2. Radyometrik Büyüklükler…………………………………………. 41
3.7.1.3. Radyometrik Birimler……………………………………………... 47
3.7.1.4. Radyometre………………………………………………………... 47
3.7.2. Fotometrik Ölçümler……………………………………………..... 54
3.7.2.1. Fotometrik Sistem………………………………………………..... 56
3.7.2.2. Fotometrik Büyüklükler…………………………………………… 57
3.7.2.3. Fotometrik Birimler……………………………………………….. 68
3.7.2.4. Lümen ve Watt…………………………………………………….. 70
3.7.2.5. Fotometrik Ölçme Yöntemleri…………………………………….. 71
3.7.2.6. Fotometre…………………………………………………………... 73
3.7.2.7. Fotometrik Ölçümlerdeki İzlenebilirlik Zinciri…………………..... 78
3.7.2.8. Algılayıcıların Güvenilirlikleri…………………………………….. 80
3.7.3. Spektrofotometrik Ölçümler……………………………………...... 80
3.8. Güneş Işınımı Ölçümü…………………………………………….. 83
3.8.1. Toplam Işınım Şiddeti Ölçümü………………………………….... 83
3.8.1.1. Aktinometre………………………………………………………. 83
3.8.1.2. Aktinograf………………………………………………………… 86
3.8.1.3. Pironometre………………………………………………………. 87
3.8.2. Doğrudan Işınım Ölçümü………………………………………..... 91
3.8.3. Güneşlenme Süresi Ölçümü………………………………………. 92
3.8.4. Spektroradyometre………………………………………………… 93
3.8.5. Ultraviole Spektrofotometresi…………………………………….. 96
3.8.6. Ultraviole Işınım Ölçümü………………………………………….. 98
3.8.6.1. Ultraviole Işınım Ölçümünün Önemi…………………………….. 98
3.8.6.2. Ultraviyole Dozimetre……………………………………………. 99
3.8.7. Aydınlık Şiddeti Ölçümü………………………………………….. 100
3.8.7.1. Lüksmetre……………………………………………………….... 100
4. SICAKLIK……………………………………….................................. 103
4.1. Sıcaklık ve Isı Kavramları…………………………………………. 103
4.2. Sıcaklık Değişimi………………………………………………….. 104
4.3. Sıcaklık Dağılımı………………………………………………….. 106
4.3.1. Güneş Işınlarının Geliş Açısı…………………………………….... 106
4.3.1.1. Enlem Derecesi................................................................................ 106
4.3.1.2. Günlük Hareket................................................................................ 107
4.3.1.3. Mevsimler………………………………………………………… 108
4.3.1.4. Eğim ve Bakı Etkisi………………………………………………. 112
4.3.1.5. Dünyanın Şekli……………………………………………………. 112
4.3.2. Yükselti……………………………………………………………... 114
4.3.3. Nem Oranı………………………………………………………….. 114
4.3.4. Kara ve Denizlerin Isınma Özelliği………………………………… 114
4.3.5. Okyanus Akıntıları………………………………………………...... 115
4.3.6. Kara ve Denizlerin Dağılımı………………………………………... 115
4.3.7. Rüzgarların Esme Yönü…………………………………………..... 115
4.3.8. Bitki Örtüsü ve Zemin Özelliği…………………………………….. 116
4.4. İzoterm Haritaları…………………………………………………............. 116
4.5. Hissedilen Sıcaklık……………………………………………………….. 116
4.5.1. Bağıl Nem Etkisi…………………………………………………… 117
4.5.2. Rüzgar Etkisi……………………………………………………….. 119
4.6. Evrensel Sıcaklık Ölçeği………………………………………….. 120
4.7. Sıcaklık Tanımlamaları……………………………………………. 120
4.7.1. Kuru Termometre Sıcaklığı………………………………………... 120
4.7.2. Yaş termometre Sıcaklığı………………………………………….. 120
4.7.3. Çiğlenme Sıcaklığı………………………………………………..... 121
4.8. Sıcaklık Ölçekleri………………………………………………...... 122
4.9. Sıcaklık Ölçümü…………………………………………………… 126
4.9.1. Termometre Çeşitleri………………………………………………. 127
4.9.1.1. Genişlemeli Termometreler……………………………………….. 130
4.9.1.2. Termistörler………………………………………………………... 135
4.9.1.3. Elektriksel Dirençli Termometreler……………………………...... 136
4.9.1.4. Termoelektrik Termometreler…………………………………….. 139
4.9.1.5. Işınım Termometreleri…………………………………………...... 145
4.9.1.6. Sıvı Kristal Termometreleri……………………………………….. 163
4.9.1.7. Kata Termometresi………………………………………………... 164
5. BUHARLAŞMA………………………………………………………. 166
5.1. Tanımı ve Özellikleri………………………………………………. 166
5.2. Buharlaşma Mekanizması…………………………………………. 167
5.3. Buharlaşma Bileşenleri…………………………………………..... 168
5.4. Buharlaşmada Etkili Etmenler..…………………………………… 169
5.4.1. İklimsel Etmenler………………………………………………….. 170
5.4.1.1. Güneş Işınımı……………………………………………………… 170
5.4.1.2. Buhar Basıncı…………………………………………………….... 170
5.4.1.3. Sıcaklık…………………………………………………………….. 171
5.4.1.4. Rüzgar Hızı………………………………………………………... 172
5.4.2. Coğrafik ve Topoğrafik Etmenler…………………………………. 172
5.4.2.1. Enlem Derecesi…………………………………………………….. 172
5.4.2.2. Yükseklik…………………………………………………………... 173
5.4.2.3. Bakı……………………………………………………………….... 173
5.4.2.4. Su Kalitesi ve Bulunduğu Ortam………………………………….. 173
5.4.3. Diğer Etmenler……………………………………………………... 174
5.5. Buharlaşma Ölçümü……………………………………………….. 174
5.5.1. Gölgede Buharlaşma Ölçümü……………………………………… 174
5.5.1.1. Wild Evaporimetresi………………………………………………. 175
5.5.1.2. Piche Evaporimetresi……………………………………………… 176
5.5.1.3. Evaporigraf…………………………………………………........... 178
5.5.2. Açık su Yüzeyinden Buharlaşma Ölçümü………………………….. 178
5.5.3. Su Yüzeyinden Buharlaşma Miktarının Hesaplanması…………….. 179
5.5.3.1. Su Dengesi Yöntemi……………………………………………….. 179
5.5.3.2. Enerji Dengesi Yöntemi………………………………………........ 180
5.5.3.3. Kütle Transferi Yöntemi…………………………………………… 181
5.5.3.4. Deneysel Eşitlikler…………………………………………………. 181
5.6. Buharlaşma Miktarının Azaltılması……………………………....... 182
5.7. Zemin ve Kar Yüzeyinden Buharlaşma………………………….. 182
5.8. Evapotranspirasyon………………………………………………… 183
5.8.1. Transpirasyon………………………………………………………. 183
5.8.2. Gerçek ve Potansiyel Evapotranspirasyon………………………….. 184
6. ATMOSFER BASINCI………………………………………………. 186
6.1. Basınç……………………………………………………………… 186
6.2. Basınç Birimleri…………………………………………………… 186
6.3. Atmosfer Basıncı………………………………………………….. 187
6.3.1. Atmosfer Basıncını Etkileyen Etmenler……………………………. 189
6.3.1.1. Yerçekimi………………………………………………………….. 189
6.3.1.2. Sıcaklık…………………………………………………………….. 190
6.3.1.3. Yükseklik…………………………………………………………… 191
6.3.1.4. Hava Yoğunluğu…………………………………………………..... 192
6.3.1.5. Mevsimler…………………………………………………………... 192
6.3.1.6. Dinamik Etkenler…………………………………………………… 192
6.4. Basınç Tipleri……………………………………………………… 193
6.4.1. Yüksek Basınç……………………………………………………… 196
6.4.2. Alçak Basınç………………………………………………………... 197
6.5. Basınç Alanları…………………………………………………..... 197
6.5.1. Termik Kökenli Basınç Alanları…………………………………… 198
6.5.1.1. Termik Alçak Basınç Alanı……………………………………....... 198
6.5.1.2. Termik Yüksek Basınç Alanı……………………………………..... 198
6.5.2. Dinamik Kökenli Basınç Alanları ………………………………..... 198
6.5.2.1. Dinamik Yüksek Basınç Alanı…………………………………...... 198
6.5.2.2. Dinamik Alçak Basınç Alanı…………………………………......... 198
6.5.3. Yüksek Basınçlar…………………………………………………… 199
6.5.4. Alçak Basınçlar…………………………………………………….. 199
6.5.5. Türkiye’de Etkili Basınç Alanları………………………………….. 199
6.5.5.1. Yüksek Basınçlar………………………………………………….. 199
6.5.5.2. Alçak Basınçlar……………………………………………………. 200
6.6. Hava Basıncının Ölçülmesi……………………………………….. 201
6.6.1. Barometre…………………………………………………………... 202
6.6.1.1. Cıvalı Barometre………………………………………………....... 202
6.6.1.2. Metal Barometre………………………………………………….... 204
6.6.2.Barograf…………………………………………………………….. 206
7. BAĞIL NEM…………………………………………………………... 207
7.1. Bağıl Nem ve Özellikleri…………………………………………. 207
7.2. Mutlak Nem ve Özellikleri………………………………………… 209
7.3. Bağıl Nem Ölçümü……………………………………………….. 210
7.3.1. Psikrometrik Ölçümler…………....................................................... 210
7.3.2. Buhar Basıncı ve Bağıl Nem Değerinin Belirlenmesi……………... 211
7.3.3. Higrograf İle Bağıl nem Ölçümü…………………………………... 212
7.3.4. Higrometre İle Bağıl Nem Ölçümü………………………………… 213
7.3.5. Bağıl Nem Ölçümünde Kullanılan Ölçme Cihazları……………..... 214
8. RÜZGAR…………………………………………………………….. 216
8.1. Tanımı ve Özellikleri…………….................................................... 216
8.2. Rüzgar Oluşumu…………………………………………………… 217
8.2.1. Rüzgarı Oluşturan Atmosfer İçindeki Kuvvetler…………………... 218
8.3. Rüzgar Türleri……………………………………………………... 219
8.3.1. Sürekli Rüzgarlar…………………………....................................... 219
8.3.1.1. Alize Rüzgarları…………………………………………………… 220
8.3.1.2. Batı Rüzgarları…………………………………………………….. 221
8.3.1.3. Kutup Rüzgarları…………………………………………………... 221
8.3.2. Devirli Rüzgarlar…………………………………………………… 221
8.3.2.1. Yaz Musonları……………………………………………………... 222
8.3.2.2. Kış Musonları……………………………………………………… 223
8.3.3. Yerel Rüzgarlar…………………………………………………….. 223
8.3.3.1. Meltem Rüzgarları………………………………………………… 223
8.3.3.2. Sıcak Yerel Rüzgarlar…………………………………………….. 225
8.3.3.3. Soğuk Yerel Rüzgarlar…………………………………………..... 226
8.3.3.4. Tropikal Rüzgarlar………………………………………………… 227
8.4. Rüzgar Özellikleri…………………………………………………. 227
8.4.1. Rüzgar Yönü…………...................................................................... 227
8.4.2. Rüzgar Hızı………………………………………………………… 229
8.4.3. Rüzgar Esme Sıklığı……………………………………………..… 231
8.5. Rüzgar Ölçümleri………………………………………………….. 231
8.5.1. Rüzgar Hızı Ölçümü……………………………………………….. 231
8.5.1.1. Anemometre……………………………………………………….. 234
9. YAĞIŞ…………………………………………………………………. 238
9.1. Tanımı ve Özellikleri……………………………………………… 238
9.2. Yağış Oluşumu…………………………………………………..... 238
9.2.1. Buharlaşma…………………………………………........................ 239
9.2.2. Yoğuşma……………………………................................................ 240
9.3. Yağış Oluşum Şekilleri……………………………………………. 241
9.3.1. Konvektif Yağışlar………………………………............................ 241
9.3.2. Orografik Yağışlar………………………………………………..... 242
9.3.3. Cephe Yağışları…………………………………………………….. 242
9.4. Yağış Çeşitleri……………………………………………………... 243
9.4.1. Çisenti…………………………………………………………….... 243
9.4.2. Çiy………………………………………………………………….. 243
9.4.3. Kırağı………………………………………………………………. 244
9.4.4. Kırç……………………………………………………………........ 245
9.4.5. Dolu………………………………………………………………... 245
9.4.6. Sis…………………………………………………………………... 248
9.4.6.1. Sis Oluşumu……………………………………………………….. 249
9.4.6.2. Sis-Kar Örtüsü İlişkisi……………………………………………... 250
9.4.6.3. Günlük Değişim………………………………………………….... 250
9.4.6.4. Sınıflandırma………………………………………………………. 251
9.4.6.5. Dağıtma Yöntemleri……………………………………………….. 254
9.4.7. Pus………………………………………………………………...... 255
9.4.8. Oraj…………………….................................................................... 255
9.4.9. Yağmur…………………………………………………………….. 257
9.4.10. Kar………………………………………………………………... 260
9.4.11. Don………………………………………………………………. 263
9.4.11.1. Tanımı…………………………………………………………….. 263
9.4.11.2. Oluşumu………………………………………………………….. 263
9.4.11.3. Dondan Korunma……………………………………………….... 264
9.4.12. Sel……………………………………………………………….... 271
9.4.12.1. Tanımı……………………………………………………………. 271
9.4.12.2. Nedenleri…………………………………………………………. 273
9.4.12.3. Önlenmesi………………………………………………………... 273
9.5. Yeryüzünde Yağış Dağılışı……………………………………….. 274
9.5.1. Yağış Dağılışında Etkili Etmenler…………………………............. 274
9.6. Yağış Ölçümü……………………………………………………... 275
9.6.1. Yağmur Ölçümü………………………………………………….... 276
9.6.1.1. Yazıcı Olmayan Ölçekler………………………………………….. 276
9.6.1.2. Yazıcı Ölçekler…………………………………………………….. 277
9.6.1.3. Otomatik Plüviyometre Sistemi…………………………………..... 277
9.6.2. Kar Ölçümü………………………………………………………… 281
9.6.2.1. Kar Özellikleri…………………………………………………….. 282
9.6.2.2. Kar Erimesi………………………………………………………… 282
9.7. Yağış Verileri……………………………………………………… 283
9.8. Yağış Ölçme Hataları……………………………………………... 283
10. BULUTLULUK……………………………………………………... 284
10.1. Bulut Oluşumu……………………................................................ 284
10.2. Bulut Çeşitleri……………………………………………………. 286
10.2.1. Yüksek Bulutlar………………………………………………..... 289
10.2.1.1. Sirrus………………………………………………………...... 289
10.2.1.2. Sirrokümülüs………………………………………………….. 291
10.2.1.3. Sirrostratüs…………………………………………………..... 292
10.2.2. Orta Yükseklikteki Bulutlar ……………………….…………… 292
10.2.2.1. Altokümülüs…………………………………………………... 292
10.2.2.2. Altostratüs…………………………………………………….. 293
10.2.2.3. Nimbostratüs…………………………………………………... 293
10.2.3. Alçak Bulutlar………………………………………………….... 294
10.2.3.1. Kümülüs………………………………………………………. 294
10.2.3.2. Kümülonimbüs………………………………………………… 295
10.2.3.3. Stratokümülüs…………………………………………………. 296
10.2.3.4. Stratüs………………………………………………………..... 296
10.3. Bulut Ölçümleri…………………………………………………. 297
10.3.1. Bulut Miktarı……………………………………………………. 297
10.3.2. Bulut Yoğunluğu………………………………………………... 298
10.3.3. Bulut Tavan Yüksekliği………………………………………… 299
10.3.4. Bulut Yönü……………………………………………………… 299
10.4. Görüş Uzaklığı………………………………………………….. 299
10.4.1. Yatay Görüş Uzaklığı…………………………………………… 299
11. İKLİM GÖZLEM İSTASYONU………………………………….. 301
11.1.Tanımı ve Özellikleri……………………………………………... 301
11.2. Gözlem İstasyonu Yüksekliği……………………………………. 302
11.2.1. Eşyükselti Eğrileri……………………………………………….. 303
11.2.2. Yüksekliğin Ölçülmesi………………………………………….. 303
11.3. İklim Gözlem İstasyonunda Yapılan Ölçümler…………………. 303
11.4. Ölçme Aletlerinin Yerleri ve Kuruluş Özellikleri……………….. 303
11.5. İklim Gözlem İstasyonundaki Algılayıcılar……………………... 306
11.5.1. Rüzgar Hızı ve Yön Algılayıcıları………………………………. 306
11.5.1.1. Rüzgar Hızı Algılayıcısı……………………………………….. 307
11.5.1.2. Rüzgar Yönü Algılayıcısı……………………………………… 308
11.5.2. Ultrasonik Hız ve Yön Algılayıcıları………………………......... 309
11.5.3. Sıcaklık ve Bağıl Nem Algılayıcısı……………………………... 309
11.5.4. Bağıl Nem Algılayıcısı………………………………………….. 310
11.5.5. Yağmur Ölçer…………………………………………………… 311
11.5.6. Basınç Ölçer…………………………………………………….. 311
11.5.7. Güneşlenme Ölçer…………………………………………….... 312
11.5.8. Güneş İzleme Sistemi…………………………………………… 312
11.6. İklim Verileri Kaydetme Ünitesi……………………………….. 313
12. KONTROLLÜ ORTAMLARDA BİTKİSEL ÜRETİM İÇİN İKLİM ETMENLERİNİN ÖLÇÜLMESİ …………………………… 314
12.1. Bitkisel Üretim İçin İklim Etmenlerinin Ölçülmesi…………….. 314
12.1.1. Işık ve Işınım Ölçümü………………………………………….. 315
12.1.1.1. Işık ve Işını Ölçümünün Önemi……………………………..... 315
12.1.1.2. Işık ve Işınım Ölçümü………………………………………… 317
12.1.2. Sıcaklık Ölçümü………………………………………………... 318
12.1.2.1. Sıcaklık Ölçümünün Önemi...................................................... 318
12.1.2.1.Sıcaklık Ölçümü………………………………………………. 319
12.1.3. Bağıl Nem Ölçümü....................................................................... 320
12.1.3.1. Bağıl Nem Ölçümünün Önemi.................................................. 320
12.1.3.2. Bağıl Nem Ölçümü.................................................................... 321
12.1.4. Karbondioksit Ölçümü………………………………………..... 321
12.1.4.1. Karbondioksit Ölçümünün Önemi............................................. 321
12.1.4.2. Karbondioksit Ölçümü............................................................... 322
12.1.5. Hava Hızı Ölçümü……………………………………………… 323
12.1.5.1. Hava Hızı Ölçümünün Önemi................................................... 323
12.1.5.2. Hava Hızı Ölçümü..................................................................... 323
12.2. Kontrollü Ortamlardaki Diğer Ölçümler……………………...... 325
12.2.1. Fotosentez Ölçümü…………………………………………….. 325
12.2.2. Yaprak Alan İndeksi Ölçümü………………………………….. 326
12.2.3. pH Ölçümü……………………………………………………... 326
13. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ……………………………………………… 330
13.1. İklimin Değişmesi………………………………………………. 332
13.2. Sera Etkisi………………………………………………………. 334
13.2.1. Sera Gazları……………………………………………….......... 337
13.2.1.1. Su Buharı…………………………………………………… 338
13.2.1.2. Karbondioksit………………………………………………. 339
13.2.1.3. Karbonmonoksit……………………………………………. 339
13.2.1.4. Metan………………………………………………………… 339
13.2.1.5. Klorofluorokarbonlar………………………………………. 340
13.2.1.6. Ozon………………………………………………………….. 340
13.2.1.7. Diazotmonoksit………………………………………………. 341
13.2.1.8. Halonlar………………………………………………………. 341
13.2.1.9. Sera Gazı Birikimlerindeki Değişimler………………………. 341
13.3. Küresel Sıcaklıklardaki Değişme……………………………….. 342
13.4. Küresel İklim Değişikliğinin Etkileri…………………………… 343
13.4.1. İklim Değişikliğinin Türkiye Üzerindeki Olası Etkileri……..… 344
13.4.1.1. İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Etkileri……………..….. 346
13.4.1.2. Sağlığı Etkileyen Faktörlere Karşı Uyum ve Kapasitesi…….. 354
14. KURAKLIK…………………………………………………………. 356
14.1. Tanımı ve Özellikleri…………………………………………... 356
14.2. Kuraklık Çeşitleri………………………………………………. 357
14.2.1. İklimsel Kuraklık………………………………………………. 357
14.2.2. Tarımsal Kuraklık……………………………………………… 357
14.2.3. Hidrolojik Kuraklık……………………………………………. 357
14.3. Kuraklığın Etkileri……………………………………………... 358
14.4. Kuraklığa Karşı Alınacak Önlemler………………………….... 359
14.4.1. Kuraklık Planlaması………………………………………….... 359
15. TÜRKİYE İKLİMİ………………………………………………… 360
15.1. Türkiye’nin Coğrafik Konumu……………………………….... 360
15.1.1. Türkiye’nin Matematiksel Konumu………………………….... 360
15.1.2. Türkiye’nin Özel Konumu…………………………………..… 360
15.1.3. Türkiye’nin Sınırları ve Komşuları……………………………. 360
15.2. Türkiye İklimi………………………………………………….. 361
15.2.1. Türkiye’yi Etkileyen Hava Kütleleri………………………….. 362
15.2.2. Türkiye İklimi…………………………………………………. 363
15.2.2.1. Karasal İklim………………………………………………… 363
15.2.2.2. Akdeniz İklimi………………………………………………. 364
15.2.2.3. Marmara İklimi…………………………………………….... 365
15.2.2.4. Karadeniz İklimi…………………………………………….. 365
15.3. Türkiye’de İklim Elemanları…………………………………... 366
15.3.1. Güneş Enerjisi…………………………………………………. 366
15.3.2. Sıcaklık………………………………………………………… 368
15.3.3. Basınç………………………………………………………..... 370
15.3.4. Rüzgarlar……………………………………………………… 371
15.3.4.1. Soğuk Yerel Rüzgarlar……………………………………… 374
15.3.4.2. Sıcak yerel Rüzgarlar……………………………………….. 374
15.3.5. Yağmur……………………………………………………….. 374
15.3.6. Bağıl Nem ve Buharlaşma……………………………………. 376
15.3.7. Sayılışlı Günler……………………………………………….. 376
KAYNAKLAR…………………………………………………………… 382
