Balkanlar, jeo-stratejik konumu itibariyle tarih boyunca tüm imparatorlukların egemenlik sahası olmuştur. Bu durum, farklı etnik toplulukların, inançların ve kültürlerin yüzlerce yıl boyunca bir arada yaşadığı bir toplum yapısını doğurmuştur. Bölgenin son hâkimi Osmanlı İmparatorluğu'nun gerilemesiyle birlikte bu toplumsal yapı da bozulmaya başlamış, etnik ve dinî gruplar arasındaki çatışmalar giderek şiddetlenmiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ulus temeline dayalı bağımsız devletlerin ortaya çıkması çatışmaları iyice şiddetlendirmiş, mevcut toplumsal yapıyı tümüyle bozmuştur.
Makedonya: 20. Yüzyılın Başında Balkanlarda Tarihsel Bir Gezi, görünüşte bölgenin folklorunu araştırmak için gerçekleştirilen bir geziyi anlatırken, yazarının kimliğinden yola çıkarak İngiltere'nin politik şartlandırmalarını, bilgi toplama ve kışkırtma yöntemlerini, İngiltere ile Rusya arasındaki mücadeleyi de görmemizi sağlıyor.
Makedonya: 20. Yüzyılın Başında Balkanlarda Tarihsel Bir Gezi, iki açıdan önemli bir kitap. İlk olarak, Balkan Savaşlarının hemen öncesinde bölgenin kültürel, dinî ve demografik yapısı hakkında dikkat çekici bilgiler veriyor. Oryantalist yaklaşım dikkate alınarak değerlendirildiğinde, kitap tarihçiler için birincil tarihi kaynak olma niteliğine sahip. Diğer yandan, folklorik araştırmaların niteliği ile ilgili önemli ipuçları da barındırıyor. Ayrıca kitap, oryantalist bakışın beslendiği emperyalist yayılmacılığın dünya üzerinde kendi egemenlik alanlarını nasıl kurduğunu gösteren somut bir örnek âdeta.
Kendi tarihimiz açısından bakıldığında, kitabın Osmanlı'nın çöküş ve dağılma sürecinin, Makedonya'da doğup bu arenadaki mücadeleyi gençlik yıllarında yaşamış Atatürk ve dava arkadaşlarının kişilikleri, devrimci atılımları ve siyaset yöntemleri üzerindeki etkilerini gösterdiğini söylemek de mümkün.
Cumhuriyetimizin yeni kuşaklarına doğal gelen dinamik, modern, güçlü Türkiye'nin tohumlarının böylesine bir yangın yerinin külleri içinden yeşerebilmiş olması şaşırtıcı. Bu anlamda, Makedonya: 20. Yüzyılın Başında Balkanlarda Tarihsel Bir Gezi, büyük kurtarıcımızın gerçekleştirdiği tarihsel başarının boyutlarını daha iyi kavrayıp gurur duymamızı da sağlıyor.
