Sergüzeşt, yazarın işlediği 'esaret' teması itibariyle önem arzeden bir romanıdır. İlk defa yayımlandığı 1889 yılında, 2. Abdülhamid dönemi şartları içinde esaret temasını işlediği için yazarının göz hapsinde tutulmasına sebep olur ve Sezai Bey, 1901 yılında Paris'e kaçar.
Bu roman yayımlanmadan önce romantizm tecrübesini yaşayan Türk romanı, Sergüzeşt'le realist tavrın örneğini sunar.
Sergüzeşt romanının asıl kahramanı Dilber'dir. Dilber'in esareti sebebiyle yaşadığı hazin macera hikaye edilir.
Sergüzeşt, Sami Paşazade Sezai'nin adını edebiyatımıza perçinlemiş bir romanıdır. Gerek işlediği tema, gerek yarattığı Dilber tipi, gerek romantizmden realizme kayış tarzı ve üslubu ile edebiyat tarihimizdeki gerçek yerini almıştır.
