Ziya Gökalp Kitabı Gökalp’in millî sosyoloji anlayışını ve Türk sosyolojisindeki yerini belirlemeye çalışan yazılara yer vermektedir. Kitaba katkıda bulunan yazarlar, Gökalp’in sosyolojisini, düşüncesini, ideolojisini ve aydın kişiliğini yeni bir değerlendirmeye tabi tutmaktadırlar. Gökalp’in kısa dönemler içinde önemli değişiklikler gösteren din, siyaset, kültür, medeniyet, tarih, edebiyat, eğitimvb. alanlardaki görüşleri bütüncül ve sistematik okumalarla analiz edilmiştir. Okuyucu kitapta Gökalp’in Osmanlıcılık ideolojisinden Türkçülük ideolojisine geçiş sürecinin analizini bulabileceği gibi, onun Türkçülük anlayışının Pan-Türkçülük’ten Türkiyecilik’e geçişinin analizini de bulacaktır. Kitapta Gökalp’in hars-medeniyet ayrımına odaklanan yazılar, onun Batılılaşma’ya olumsuz, modernleşme’ye ise olumlu bakışını ortaya koyarken, bu konudaki çelişkili fikirlerini de açığa çıkarmaktadır.
Gökalp sistematik bir sosyoloji inşa etmeye çalışmıştır, ancak yaşadığı toplumun büyük ekonomik ve siyasal dönüşümlerden geçmekte oluşu onu hedefine ulaşmaktan alıkoymuştur. Örneğin onun kültüre ve halka yaptığı soyut vurgu, kültürden ve halktan kopuk bir ideolojiyle birleştiğinde bir ironiye dönüşmüştür. Kitap’taki yazılar Gökalp’in Fransız sosyolojisine olduğu kadar Alman düşüncesine yakınlığının da altını çizmektedir. Gökalp’in Türk milliyetçiliği formülünde bir tarafta Durkheim sosyolojisini kendi toplumuna uyarlama çabasını, diğer tarafta onun kültüre ve millete ontolojik bir ruh atfeden Alman ulus anlayışına yakınlaştığını görürüz.
Ziya Gökalp Kitabı’nın Türk Sosyolojisinin 100. Yılı’nda Gökalp’ianmak, Gökalp sosyolojisinin Türk sosyolojisi içinde doğurduğu imkân ve sorunları kapsamlı olarak anlamak, Gökalp sosyolojisinin günümüz değerleri açısından analizini yaparak alandaki tartışmalara katkı sağlamak gibi üç farklı amacı bulunmaktadır.
